07 Σεπ Ο βιογράφος της Οσίας Θεοδώρας
Ο βιογράφος της Οσίας Θεοδώρας
Μοναδικός βιογράφος της Αγίας Θεοδώρας, της βασίλισσας της Άρτας, είναι ο μοναχός Ιώβ, ο οποίος αναφέρεται από τους ιστορικούς συγγραφείς και ως Ιώβ μοναχός ο Μέλης ή Μέλος ή Μελίας ή ως Ιώβ ο Ιασίτης. Το όνομά του απαντάται στον χειρόγραφο κώδικα Marc. του 16ου αιώνα, όπου περιέχεται η «Ἀκολουθία εἰς τήν ὁσίαν μητέρα ἡμῶν Θεοδώραν τήν θαυματουργόν βασίλισσαν τῇ ἐν Ἄρτει πονηθεῖσα παρ’ ἐμοῦ ἰώβ μοναχοῦ» και το συναξάρι της Αγίας . Το χειρόγραφο αυτό ήλθε στο φως της δημοσιότητας κατά τον 18ο αιώνα από τον Mingarelli . Ο Α. Μουστοξύδης, έχοντας υπόψη του αυτή την έκδοση του Mingarelli, ανατύπωσε το αυθεντικό κείμενο του Ιώβ στο περιοδικό «Ελληνομνήμων ή Σύμμικτα Ελληνικά» το 1843 γράφοντας ότι ο συγγραφέας μοναχός Ιώβ έζησε τον 17ο αιώνα . Το ίδιο υποστηρίζει και ο Ο. Περάνθης αναφέροντας ότι ο μοναχός Ιώβ ήταν κάποιος που άκμασε τον 17ο αιώνα. Με την εκτίμηση του Α. Μουστοξύδη ταυτίστηκαν και άλλοι Έλληνες ιστορικοί όπως οι Π. Αραβαντινός, Κ. Σάθας, Κ. Τσιλιγιάννης αλλά και άλλοι ερευνητές. Ανάμεσά τους και ο Άγγλος βυζαντινολόγος D.M. Nicol, ο οποίος στη δεύτερη έκδοση του έργου του «The Despotate of Epirus» σπεύδει να διορθώσει το λάθος του τονίζοντας ότι: «ο βίος της Αγίας Θεοδώρα γραφείς κατά τον 13ο αιώνα παρέχει αξιόλογες πληροφορίες για την εποχή της. Η ακολουθία, υπό Ιώβ Μέλη εγράφη περί τα τέλη του 13ου αιώνα και όχι κατά τον 17ο αιώνα όπως εσφαλμένα είχα γράψει». Άλλος ένα μελετητής που αμφισβήτησε την χρονική περίοδο κατά την οποία έζησε ο βιογράφος της Αγίας ήταν ο Α. Ορλάνδος, ο οποίος στα ιστορικά στοιχεία για την Ιερά Μονή Κάτω Παναγιάς, αναφέρει ότι το 1814 τυπώθηκε «εἰς δημώδη ἑλληνική μετάφραση τοῦ ὑπό τοῦ μοναχοῦ Ἰώβ κατά τόν 17ο αἰώνα συνταχθέντος βίου τῆς ὁσίας Θεοδώρας» . Γίνεται βέβαια αντιληπτό πως ήταν αδύνατο ο Ιώβ να έζησε τον 17ο αιώνα, αφού το έργο του περιέχεται σε δύο χειρόγραφα που χρονολογούνται το ένα στον 14ο αιώνα και το άλλο στον 16ο αιώνα. Όσον αφορά, τώρα, στην ταυτότητα του βιογράφου κάποιοι μελετητές, όπως ο S. Petrides και ο Λ. Βρανούσης , ταύτισαν τον μοναχό Ιώβ με τον Ιώβ Ιασίτη, που έζησε στο δεύτερο μισό του 13ου αιώνα και υπηρέτησε ως σύμβουλος του πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Ιωσήφ Α΄. Με εντολή μάλιστα του ίδιου έγραψε σε συνεργασία με τον Γεώργιο Παχυμέρη έναν ογκώδη τόμο κατά των Λατίνων, καθώς και μια εγκύκλιο προς τους πιστούς στο ίδιο αντιπαπικό πνεύμα. Ωστόσο, έκπληξη προκαλεί το γεγονός ότι ο συγγραφέας, αν και έζησε τόσο κοντά στην περίοδο που περιγράφει, κάνει αρκετά λάθη στις χρονολογίες και στην γενεαλογία των ιστορικών προσώπων. Για παράδειγμα, ο Ιώβ γράφει ότι από το γάμο του Μιχαήλ Α΄ με την Μελισσηνή γεννήθηκαν τέσσερις γιοι. Στην πραγματικότητα, ο Θεόδωρος, ο Μανουήλ και ο Κωνσταντίνος, τους οποίους αναφέρει ως υιούς του Μιχαήλ Α΄, ήταν αδερφοί του και γνήσια τέκνα του Σεβαστοκράτορα Ιωάννη . Από τα προαναφερθέντα, διαπιστώνεται ότι οι περισσότερες απόψεις των μελετητών συγκλίνουν στο ότι ο βιογράφος της οσίας ήταν ο μοναχός Ιώβ ο Μέλης ή Μελίας ή Μέλος, ο οποίος έζησε τον 13ο αιώνα και όχι τον 17ο αιώνα. Επιπλέον οι περισσότεροι δεν δέχονται την ταύτισή του με τον Ιώβ τον Ιασίτη, λόγιο και πολέμιο των Λατίνων και των Λατινοφρόνων. Αξίζει τέλος να αναφερθεί ότι το πρώτο μέρος του συναξαρίου είναι πιο κοντά στη μορφή και το ύφος ενός χρονικού. Δεν έχει προοίμιο, δίνει μία περίληψη των ιστορικών γεγονότων με σύντομες προτάσεις ενώ το δεύτερο μέρος πλησιάζει περισσότερο σε ένα τυπικό αγιογραφικό κείμενο. Αυτή η αντίθεση έχει οδηγήσει στη σκέψη της πιθανής ύπαρξης ενός άλλου μοναχού Ιώβ που ίσως να επενέβη ποικιλοτρόπως στα γραπτά του μοναχού Ιώβ του 13ου αιώνα .